که مدتی ببُریدند و باز پیوستند

از سال های دور

قمصری و پورناظری روی صحنه نیز اجراهای مشترکی با یک دیگر داشته اند که تحت لوای گروهِ «هم نوازان حصار» انجام شد. اجرای کنسرت با خوانندگی علیرضا قربانی نیز از دیگر برنامه هایی بود که این دو هنرمند در آن به صورت مشترک روی صحنه رفتند.

اما قمصری و پورناظری با توجه به اوضاعِ حاکم بر جامعه، تصمیم گرفتند تا اولین هم کاری دوباره ی خود را به «سپیده» اختصاص دهند. در اطلاعات ویکی پدیایی تصنیفِ «سپیده» آمده است که این قطعه در گذشته با نام «چاووش 6» شناخته می شد و ششمین آلبوم موسیقی از مجموعه ی دوازده آلبومِ کانون فرهنگی و هنری چاووش است که در آذرماه سال ۱۳۵۸ در دانشگاه ملی (شهید بهشتی کنونی) در دستگاه ماهور اجرا شد؛ هم چنین در این اثر یکی از قطعات ساخته شده توسط پرویز مشکاتیان به نام تصنیف ایرانی (با شعری از جواد آذر) نیز اجرا شده است.

اما قمصری و سهراب، نخستین هم کاری خود را سال ها پیش (لااقل پانزده سالِ قبل) انجام دادند که از جمله ی آن می توان به آلبوم «آب، نان، آواز» در سالِ 1388 اشاره کرد. قمصری آهنگ ساز این اثر به خوانندگی همایون شجریان بود و پورناظری در آن نواخت. «سرو روان» نیز هم کاری دیگری از این دو هنرمند با خوانندگی «علیرضا قربانی» بود و البته «چه آتش ها» بارِ دیگر با خوانندگی همایون.

البته «محمدرضا لطفی» سال ها بعد درباره ی آن گفت: «تصنیف سپیده دیرتر از مقدمه ی آن ساخته شده است. چند ماه پیش از نخستین کنسرت این اثر، وقتی به منزل سایه رفتم و با سه تار، آهنگ تصنیف را برای او نواختم علاقه مند شد که شعر آن را بسراید. خواهش کردم هر چه زودتر اقدام کند چون کنسرت در راه بود و بدون این تصنیف، کارمان ناقص می ماند. کار سرودن شعر طولانی شد و من نگران بودم، تا این که یک هفته مانده به اجرای کنسرت شعر آماده شد و من آن را نزد شجریان بردم.»

سهراب پورناظری: راستش را بخواهید این همان جاده کجی است که از آن حرف می زنم.
\xa0
علی قمصری: یعنی گستردگی تکنیکی؟
\xa0
سهراب پورناظری: این متری که می گوییم تکنیک، داینامیک.
\xa0
علی قمصری: تکنیک در نسل ما بار منفی پیدا کرده، تکنیک خیلی چیز خوبی است.
\xa0
سهراب پورناظری: نه تکنیک عالی است؛ نمی گویم بد است. می گویم آیا تکنیک و داینامیک بر مادری که ما از آن زاده شدیم و سرزمینی که در آن هستیم، منطبق هست؟ آیا این همان دانه ای است که می خواهیم به سرانجام برسانیم؟
\xa0
علی قمصری: اگر قرار باشد آن کودک بزرگ نشود و در همان سن و سال بماند که نمی شود. این کودک خواه ناخواه بزرگ می شود.
\xa0
سهراب پورناظری: اگر بخواهیم این دانه را از خرمشهر به سیبری ببریم و بخواهیم رشد کند، شدنی نیست. بحث بر سر این است که برخورد نسل ما- حتی نسل قبل از ما- با تکنیک برخورد غلطی است.
\xa0
علی قمصری: تا به حال شده که از چیزی حس تنفر داشته باشید؟
سهراب پورناظری: بله.
\xa0
علی قمصری: تا به حال شده که زمانی که حس تنفرتان را می خواهید ابراز کنید، ساز دست تان بگیرید؟
\xa0
سهراب پورناظری: اتفاقاً می خواستم به همین جا برسم. این جهان بینی به نظرم اصلاً جهان بینی هنرمند ایرانی نیست.
\xa0
علی قمصری: چرا؟ مگر موسیقی، هنرِ بیانِ احساسات نیست؟ شعر «زمستان» مگر شعر تاریکی نیست؟
\xa0
سهراب پورناظری: شعر عالی ای است. من می گویم آیا «حافظ» را درک کرده و توانسته ام راه حافظ را در هنر خودم ادامه بدهم؟ حافظ هیچ گاه سعی کرد که یک شعر خشمگین بگوید؟ یا اینکه من می خواهم یک کنسرت خشمگین بدهم و یک ماه این خشم را در وجودم نگاه دارم و مواظب باشم که خدای ناکرده خوشحال نشوم! چون در این صورت اگر روی سن بروم، خرابکاری خواهم کرد.
\xa0
علی قمصری: حرف من این است که می گویم شاید یک لحظه این اتفاق رخ دهد.
\xa0
سهراب پورناظری: اتفاقاً مثال خیلی خوبی زدید و به من کمک کردید. تمام این شاخصه هایی که می گویید در نهایت، نتیجه یک عالَم ایرانی را به من نمی دهد.
\xa0
علی قمصری: یعنی در ایران خشم نیست؟
\xa0
سهراب پورناظری: من درباره ی عالَم هنرمند ایرانی صحبت می کنم. عالَمی که مسجد شیخ لطف الله را درست می کند. شعر حافظ یا سعدی را شکل می دهد که هزاران سال دوام دارد و هنوز با اتفاقاتی که در جامعه ما افتاده، کارکرد خودش را دارد. بیاییم و درباره ی چنین الگوی قدرتمندی حرف بزنیم.
\xa0
علی قمصری: من عاشق مسجد شیخ لطف الله هستم؛ اما روی این مبل نشسته ام.
\xa0
سهراب پورناظری: اما تعریف و سلیقه ات را بر اساس این مبل انجام نمی دهی. معتقدی که در تمام این سال ها غرب، امریکا و شرق روی ما اثر گذاشته اند و آن هویتی را که داشتیم، از دست داده ایم و امروز مجبوریم روی مبل بنشینیم و مناسک یک کنسرت اروپایی را برای کنسرت خودمان برگزار کنیم.
\xa0
علی قمصری: آرمان گرایی من یک آرمان گرایی حقیقی است، نه آرمان گرایی باستانی. ما می توانیم آرمان گرایی باستانی داشته باشیم؛ اما حقیقت این است که نمی توانیم نوع نگاهی که هم اکنون در زندگی وجود دارد، این کوچه ها، این خیابان و خشمی که ممکن است در یک لحظه داشته باشیم را به رسمیت نشناسیم.
\xa0
سهراب پورناظری: از نظر من این نگاه کامل نیست.
\xa0
علی قمصری: من نمی گویم همه موسیقی من خشم بشود.
\xa0
سهراب پورناظری: می گویید که موزیسین کتاب می خواند و فلسفه دنبال می کند؛ اما چه فلسفه ای را دنبال می کند و چه کتابی را می خواند؟
\xa0
علی قمصری: من گفتم چه کتابی را می خواند؟
\xa0
سهراب پورناظری: اما همین نگاه باعث خروجی موسیقی می شود. نکته ای که «سیامک» می گوید خروجی موسیقی همه ما است.
\xa0
علی قمصری: فکر کنم پیش داوری می کنید؛ چون من هنوز نگفته ام چه فلسفه ای.
\xa0
سهراب پورناظری: من نسبت به خروجی ای که تا امروز حاصل شده، حرف می زنم.
\xa0
سهراب پورناظری: با همه ی اینها از تولیدات ۱۵ سال اخیر راضی هستید یا نه؟
\xa0
علی قمصری: به نظرم اتفاقات خوبی افتاده؛ اما اینکه من راضی هستم یا نیستم، خیلی مهم نیست. مهم این است که حقیقت نمی تواند چیز دیگری باشد. با این وجود، من رضایت نسبی دارم.
سهراب پورناظری: چه ربطی دارد که کسی که پیرو یک ایدئولوژی یا دیدگاهی هست یا نیست را جزو خوب ها و بدها بدانیم؟
\xa0
علی قمصری: به نظرم عملکرد خودت هم در جهت عالَمی که درباره ی آن صحبت می کنی، نیست. گاهی حتی با نقاط قوت ات این کار را انجام می دهی.
\xa0
سهراب پورناظری: ایرادی ندارد. ما اینجا جمع شده ایم موضوعی را بررسی کنیم. نیامده ایم که تحلیل روند موسیقایی خودمان را انجام بدهیم.

با تکمیل شعر، لطفی آن را به شجریان می رساند و گروه در مدت یک هفته مانده به اجرا آن را تمرین می کند. در بخشی از شعر، «ای ایران غمت مرساد» در تحریر نخست چنین بوده است: «ای ایران بدت مرساد». نخستین باری که سایه ترانه را برای شجریان می خواند، به اشتباه «غم» را جایگزین «بد» می کند و با اینکه پس از آن، ترانه را به همان صورت نخست و با «بدت مرساد» نوشتند و تمرین کردند، در شب کنسرت، شجریان ناخودآگاه همان شکلی را که روز نخست شنیده بود خواند و ترانه چنین ضبط و ثبت شد.