نوا یکی از معدود دستگاه‌هایی است که به طور کمی توسط استادان موسیقی سنتی ایرانی سروده می‌شود و خوانندگان جوان بیشتر به طرف شور و ضمایم آن (به علت آسانی و ملایم تر بودن) گرایش دارند. در دوران سامانیان به‌خاطر توجهِ امیران سامانی به ترویج و پیشرفت زبان فارسی، موسیقی نیز به‌دلیل هم‌بنیانی با شعر مورد توجه قرار گرفت. در آثار ادبی آن دوره، از قبیل داستانی که نظامی در “چهارمقاله “و یا “مجمع النوادر” از هنرنمایی رودکی در دربار سامانی نقل کرده است؛ به‌خوبی می‌توان به اهمیت موسیقی پی برد. از موسیقی‌دانان معروف این دوره می‌توان به ابن خردادبه (درگذشته حدود 300 هجری) که تبار ایرانی داشت و موسیقی را در بغداد از اسحاق موصلی آموخته بود، اشاره کرد.
تازه‌ترین کنسرت ارکستر سازینه به سرپرستی پیمان بزرگ‌نیا با هدف حمایت از موسیقی اقوام برگزار شد. در شاهنامه فردوسی و خسرو و شیرین نظامی حکایات متعددی از او نقل شده است. ایشان بر این عقیده بوده‌اند که باربد مصنف ۳۰ لحن (به تعداد روزهای ماه)، ۷ خسروانی (به تعداد روزهای هفته) و ۳۶۰ دستان (به تعداد روزهای سال) بوده است. باربد در نزد خسروپرویز از چنان مقام و منزلتی برخوردار بوده است که پس از مرگ شبدیز (اسب محبوب شاه)، هیچ‌یک از درباریان جرات اظهار این خبر را نداشته‌اند و باربد نغمه مخصوصی در این باب تصنیف می‌کند و به این شیوه خسروپرویز از حادثه باخبر می‌شود. مارک الیاهو در دوران نوجوانی به آتن، پایتخت یونان رفت تا در آنجا موسیقی یونانی و ترکی فرا گیرد.
حمید علیمی
- پس اگر دوست دارید آهنگ‌هایی گوش کنید که شما را موقع ناراحتی سرحال بیاورد به آهنگ‌های دستگاه ماهور گوش دهید.
- دستگاه راست‌پنج‌گاه را می شود یکی از دستگاه‌های بسیار دیرینه و کهنه به حساب آورد.
- یک نمایش مرسوم این موسیقی از «پیش‌درآمد» (مقدمه اولیه)، «درآمد» (مقدمه)، «تصنیف» (آهنگ، وزن دار به همراه آواز خواننده)، «چهار مضراب» (وزن دار) و تعداد انتخابی «گوشه» (حرکات) تشکیل می‌شود.
- می‌توان گفت موسیقی سنتی ایران روی موسیقی اصیل کشورهایی مانند افغانستان، پاکستان، آذربایجان، ارمنستان، ترکیه و یونان نیز تاثیرگذار بوده است.
- منصوربن جعفر زلزل، برادر همسر ابراهیم موصلی، موسیقی‌دان دیگری بود که بیشتر شهرتش مربوط به ابداع پرده‌ای در کوک سازهای ایرانی است و این پرده به نام او معروف شده است.
شواهد اندکی در مورد این دوران که پیشینه آن به حدود ۲۵۰۰ سال پیش از میلاد باز می‌گردد به‌دست رسیده است. از مهم‌ترین آثار مربوط به موسیقی در این دوران که تا حدود قرن هشتم پیش از میلاد ادامه داشته است، یکی همان مهر چُغامیش و دیگری کول فرح یا کول فرعون است که در آن سه نوازنده به اجرای مراسمی مذهبی مشغول هستند. این دستگاه، از دیدگاه دانش موسیقی یکی از برجسته ترین دستگاه های ایرانی است.